انواع شکستگی ستون فقرات

آسیب‌های ستون فقرات از کشش نسبتاً خفیف رباط‌ها و عضلات گرفته تا شکستگی و دررفتگی مهره‌های استخوانی و آسیب‌های نخاعی را در بر می‌گیرد به همین دلیل اهمیت بالایی دارد. درمان آن هم به نوع شکستگی و میزان بی ثباتی ستون فقرات بستگی دارد. به همین دلیل آشنایی با انواع شکستگی مهره‌ها به انتخاب بهترین روش درمان کمک خواهد کرد. 

شکستگی‌های ستون فقرات چیست؟

شکستگی ستون فقرات یا دررفتگی یک یا چند مهره در ستون فقرات، یک آسیب جدی ارتوپدی محسوب می‌شود. چون ستون فقرات ارتباط مستقیم با نخاع دارد و هر گونه آسیب به نخاع می‌تواند منجر به فلج یا مرگ شود. شکستگی ستون فقرات ممکن است در مهره گردن (cervical spine)، مهره سینه‌ای (thoracic spine) یا مهره کمر (lumbar spine) رخ دهد. حدود پنج تا ده درصد این شکستگی‌ها در ناحیه گردن و 64 درصد در ناحیه توراکولومبار (کمر) و اغلب در مهره‌های T12-L1 اتفاق می‌افتد.

بسته به شدت آسیب دیدگی این شکستگی علائمی مانند درد، مشکل در راه رفتن و ناتوانی در حرکت دادن دست و پا خواهد داشت. شایع‌ترین علامت شکستگی ستون فقرات دردی متوسط ​​تا شدید است که با حرکت افزایش می‌یابد.

 درمان شکستگی ستون فقرات به نوع شکستگی و میزان بی ثباتی ستون فقرات بستگی دارد. بسیاری از شکستگی‌ها با درمان محافظه کارانه بهبود می‌یابند. با این وجود شکستگی‌های شدید ممکن است نیاز به جراحی برای تنظیم مجدد موقعیت استخوان‌های مهره داشته باشد.

آشنایی با تقسیم سه ستونی مهره‌ای (three column division of a vertebral body)

پزشکان برای طبقه‌بندی انواع شکستگی ستون فقرات آن را به سه بخش تقسیم‌بندی می‌کنند. این تقسیم بندی به نام طبقه‌بندی دنیس معروف است. در این روش ستون فقرات را به سه قسمت پشت، وسط و جلو تقسیم می‌شود که به آن تقسیم سه ستونی مهره می‌گویند. 

ستون قدامی (Anterior Column)

این قسمت بخشی از جلوی مهره است که به سمت بدن شما و رو به جلوی آن قرار دارد و شامل نیمه جلوی بدن مهره‌ها و دیسک بین مهره‌ای است. یک رباط در قسمت جلوی ستون فقرات وجود دارد به نام رباط طولی قدامی که این رباط هم بخشی از ستون قدامی محسوب می‌شود.

ستون میانی (Middle Column)

 این قسمت بخش اصلی ستون فقرات برای ثبات آن است و شامل نیمه عقب بدنه مهره‌ها و دیسک بین مهره‌ای است. یک رباط در پشت بدن مهره وجود دارد به نام رباط طولی پشتی (posterior longitudinal ligament) که به عنوان بخشی از ستون میانی محسوب می‌شود. ستون میانی بخشی حساس است و در صورت شکستگی مهره‌ها در این قسمت، احتمال آسیب عصبی و بی ثباتی ستون فقرات بسیار زیاد خواهد بود. 

ستون پشتی (Posterior Column)

 تمام قسمت‌های مهره در قسمت پشتی، ستون پشتی را تشکیل می‌دهند که شامل پدیکل، لامینا، مفاصل وجهی و خارهای مهره است.

متداول‌ترین دسته بندی شکستگی ستون مهره

شکستگی‌های ستون فقرات انواع مختلفی دارد و در دسته‌بندی‌های مختلفی طبقه بندی می‌شوند. متداول‌ترین نوع دسته‌بندی شامل کمپرشن (Compression)، ترکیدگی (Burst)، فلکشن دیستراکشن (Flexion-distraction) و دررفتگی (Fracture-dislocation) است. 

شکستگی فشاری (Compression) 

شکستگی کمپرشن بیشتر در بیماران مبتلا به پوکی استخوان یا بیمارانی که استخوان‌های آنها به دلیل بیماری‌های دیگر (مانند سرطان استخوان) ضعیف شده است، رایج است. در این حالت استخوان‌ها ضعیف هستند و قادر به تحمل فشار نخواهند بود و حتی یک فشار کوچک باعث ایجاد ترک و شکستگی در آنها می‌شود. شکستگی فشاری هم به انواع گوه‌ای (Wedge)، له‌شدگی (Crush fracture) و ترکیدگی (Burst fracture) تقسیم می‌شود. 

شکستگی ترکیدگی (Burst)

 با توجه به اهمیت شکستگی‌های ترکیدگی، این نوع شکستگی را می‌توان به عنوان یک شاخه جدا از شکستگی کمپرشن قرار دارد. این نوع شکستگی زمانی اتفاق می‌افتد که بر اثر ضربه‌ای شدید مهره‌ها خرد می‌شوند. در نتیجه این خردشدگی تکه‌های استخوان به اطراف پخش شده و ممکن است به باعث آسیب به نخاع شوند.

فلکشن دیستراکشن (Flexion-distraction) 

معمولا این نوع شکستگی در حوادث رانندگی اتفاق می‌افتد و با عنوان «آسیب کمربند ایمنی» هم شناخته می‌شود. زمانی که اتومبیل تصادف می‌کند بخش بالایی بدن به سمت جلو رانده می‌شود ولی بخش پایینی که توسط کمربند ایمنی بسته شده در جای خود باقی می‌ماند. در این شرایط بین مهره‌ها فاصله می‌افتد و شکستگی فلکشن دیستراکشن اتفاق می‌افتد.

شکستگی دررفتگی (Fracture-dislocation)

اگر در هر یک از انواع شکستگی مهره به طور قابل توجهی از جای خود حرکت کند، به آن شکستگی دررفتگی می‌گویند. شکستگی دررفتگی منجر به حرکت مهره به جلو یا عقب می‌شود که به عنوان اسپوندیلولیستیز (spondylolisthesis) معروف است. این نوع شکستگی باعث ناپایداری ستون فقرات می‌شود. 

شکستگی زائده عرضی مهره (Transverse process fracture)

زائده‌های عرضی مهره از سه جهت در پشت ستون مهره و سمت راست و چپ آن خارج می‌شوند. این زائده‌ها محل اتصال رباط‌ها و عضله‌ها هستند. در تصادفات وقتی نیروی شدیدی به بدن وارد می‌شود؛ عضلات منقبض می‌شوند و خود را برای ضربه آماده می‌کنند. در این شرایط ممکن است سبب خارج شدن ستون فقرات از حالت تراز و در نتیجه شکستگی زائده عرضی مهره (TFP) شوند. 

انواع دیگر دسته بندی شکستگی مهره‌های ستون فقرات

شکستگی‌های پایدار و ناپایدار (Stable and Unstable Fractures)

نوعی دسته‌بندی دیگر برای شکستگی‌های ستون فقرات بین پزشکان رایج است که بر اساس آن شکستگی را به دو نوع پایدار و غیر پایدار تقسیم می‌کنند. 

در شکستگی پایدار، شکستگی باعث تغییر شکل ستون فقرات یا مشکلات عصبی نمی‌شود. این نوع شکستگی ستون فقرات هر چند که به اندازه نوع ناپایدار دردناک است ولی همچنان می‌تواند وزن بدن را به خوبی تحمل و توزیع کند. اما در شکستگی‌های ناپایدار تحمل و توزیع وزن برای ستون فقرات دشوار است. شکستگی‌هایی که ناپایدار هستند احتمال پیشرفت و آسیب بیشتر را دارند. همچنین ممکن است باعث بدشکلی ستون فقرات شوند.

شکستگی‌های کلی و جزئی (Major and Minor Fractures)

شکستگی جزئی به معنی شکسته شدن بخشی از عناصر پشتی مهره‌ها است بخش‌هایی که در پایداری ستون فقرات تاثیر چندانی ندارند.

شکستگی کلی به معنی شکستن بخش‌های اصلی مهره مثل پادیکول یا لامینا است. این نوع شکستگی اهمیت زیادی دارد چون بدنه مهره‌ها بیشتر وزن بدن را تحمل می‌کنند و اگر شکسته شده باشند در موقعیت درست قرار نگرفته و سبب ناپایداری ستون فقرات می‌شود. 

مهم ‌ترین دلایل شکستگی مهره‌های ستون فقرات 

شکستگی ستون فقرات سینه‌ای و کمر ممکن است در اثر تصادف رانندگی (45 درصد)، سقوط از ارتفاع زیاد (20 درصد)، صدمات ورزشی (15 درصد)، اعمال خشونت آمیز (15 درصد) و سایر عوامل (پنج درصد) باشد. در بسیاری از این موارد آسیب‌های جدی به ستون فقرات بیماران وارد می‌شود.

 گاهی شکستگی استخوان مهره به دلیل ضعیف بودن استخوان اتفاق می‌افتد. پوکی استخوان، تومور و بعضی از بیماری‌های زمینه‌ای، باعث ضعف استخوان‌ها می‌شوند. این افراد ممکن است در اثر ضربه‌ای نه چندان شدید یا حتی افتادن از فاصله کم، دچار شکستگی ستون فقرات شوند. 

علائم شکستگی ستون فقرات

اکثر شکستگی‌های مهره‌ها، صرف نظر از اینکه در کدام قسمت قرار دارند، با درد خفیف تا شدید همراه هستند که بسته به محل شکستگی ستون فقرات با هر نوع حرکتی بدتر می‌شود. در موارد شدیدتر، شکستگی ممکن است باعث علائم عصبی از جمله بی حسی، گزگز، اسپاسم عضلات، ضعف، مشکلات روده و مثانه یا حتی فلج شود.

در شکستگی ایمپرشن، حرکت باعث افزایش درد می‌شود که با استراحت تسکین می‌یابد. گاهی درد ناشی از شکستگی به سمت پاها و داخل شکم کشیده می‌شود. در مواردی که شکستگی درمان نشود، فرد مبتلا به این نوع شکستگی شاهد کوتاه شدن قدش خواهد بود. 

شکستگی فلکشن دیستراکشن با درد شدید کمر همراه است که با حرکت بدتر می‌شود. در صورتی که شدت صدمه وارده بالا باشد ممکن است باعث آسیب‌های مغزی و از دست دادن هوشیاری شود. 

روش‌های تشخیص شکستگی ستون فقرات

بیمارانی که دچار شکستگی ستون فقرات بر اثر تصادفات شدید شده‌اند نیاز به درمان فوری دارند. بررسی میزان آسیب دیدگی آنها در ارزیابی اول ممکن است دشوار باشد.

در صحنه حادثه، نیروهای امدادی ابتدا علائم حیاتی بیمار از جمله هوشیاری، توانایی تنفس و ضربان قلب را بررسی می‌کنند. پس از تثبیت علائم حیاتی، خونریزی و آسیب‌هایی که منجر به تغییر شکل اندام شده‌اند را ارزیابی می‌کنند. قبل از انتقال بیمار به بیمارستان ستون فقرات فرد صدمه دیده توسط گردن بند‌های پزشکی و ثابت کننده‌های کمر، بی حرکت نگه داشته می‌شوند. 

بررسی‌های بالینی در بیمارستان با معاینات فیزیکی شروع می‌شود. وضعیت عصبی بیمار چک شده و توانایی او برای حرکت و رفلکس او بررسی خواهد شد. در صورتی که پزشک احتمال شکستگی ستون فقرات را بدهید اقدام به بررسی‌های دقیق‌تر می‌کند. 

شکستگی مهره‌های ستون فقرات در گردن، بخش سینه‌ای و کمر با عکس‌برداری اشعه ایکس تشخیص داده می‌شود. در صورت لزوم از سی‌تی‌اسکن استفاده خواهد شد که روشی موثر برای تجسم هرگونه تغییر در ساختار استخوانی است. همچنین ممکن است برای ارزیابی بافت‌های نرم اطراف، رباط‌ها، دیسک‌های بین مهره‌ای یا شناسایی هرگونه آسیب نخاعی، MRI انجام شود. 

روش‌های درمان شکستگی ستون مهره

درمان شکستگی ستون فقرات به محل و نوع شکستگی و همچنین مقدار فشار وارده به سیستم عصبی بستگی دارد. درمان شکستگی با مدیریت و تثبیت درد برای جلوگیری از آسیب بیشتر آغاز می‌شود. بسته به نوع شکستگی و پایداری آن، ممکن است نیاز به بریس برای ثبات ستون فقرات و محدود کردن حرکت آن لازم باشد. 

شکستگی‌های جزئی با استفاده از بریس‌ها قابل درمان است. اما در شکستگی‌های پیچیده‌تر نیاز که احتمال آسیب به نخاع وجود دارد، نیاز به جراحی است. 

جراحی فیوژن برای شکستگی‌های ناپایدار ضروری است. در این نوع جراحی با پیوند مهره‌ها و تثبیت آنها با ایمپلنت‌ها، مانع از حرکت آنها شده و ستون فقرات بهبود پیدا می‌کند. 

شکستگی‌های ایمپرشن اغلب بدون مداخله جراحی برای ترمیم شکستگی‌ها بهبود می‌یابند. درمان‌های غیر جراحی شامل استراحت، داروهای ضد درد و بریس برای محدود کردن حرکت است. اما اگر بعد از درمان‌های غیر جراحی، درد همچنان ادامه داشته باشد، می‌توان گزینه‌های جراحی کم تهاجمی را بررسی کرد. ورتبروپلاستی و کیفوپلاستی جراحی‌های کم تهاجمی هستند که برای درمان شکستگی‌های ایمپرشن ناشی از پوکی استخوان و تومورهای ستون فقرات انجام می‌شوند.

درمان غیر جراحی برای شکستگی فلکشن دیستراکشن، بی حرکت نگه داشتن ستون فقرات با بریس و گچ است. این نوع شکستگی‌ها اغلب برای رفع فشار و ایجاد پایداری نیاز به جراحی دارند. روش‌های جراحی شامل مهره گذاری (vertebrectomy) و فیوژن یا پیوند است.

شکستگی زائده عرضی مهره را می‌توان بدون جراحی با استراحت و افزایش تدریجی حرکت معالجه کرد. ممکن است نیاز باشد تا از بریس استفاده شود. اما شکستگی دررفتگی برای تثبیت نیاز به جراحی دارد.

پس از بهبود شکستگی ستون فقرات، فیزیوتراپی و ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، یوگا، تائی چی و رقصیدن آرام به بیمار کمک می‌کند تا به زندگی نرمال خود بازگردد. 

چه کسانی بیشتر در معرض شکستگی ستون مهره هستند؟

• 80٪ بیماران 18-25 ساله هستند. 
• مردان چهار برابر بیشتر از زنان دچار شکستگی آسیب نخاعی می‌شوند.
• کسانی که دچار پوکی استخوان هستند
• ورزشکاران به خصوص در رشته‌های اتومبیل‌رانی، فوتبال، پرش با اسب، ژیمناستیک، صخره‌نوردی، بانجی جامپینگ و مانند آنها 

چطور از شکستگی ستون فقرات جلوگیری کنید؟

اگر چه نمی‌توان از همه حوادث جلوگیری کرد ولی با انجام یک سری اقدامات احتیاطی می‌توان احتمال شکستگی ستون فقرات را کاهش داد. 

همیشه در اتومبیل کمربند ایمنی خود را ببندید. چون در صورت تصادف کمربند ایمنی و کیسه هوا برای محافظت از شما طراحی شده‌اند. آنها از سر، گردن و قفسه سینه شما محافظت می‌کنند. 

برای جلوگیری از پیشرفت پوکی استخوان از کلسیم و ویتامین دی در برنامه غذایی خود استفاده کنید. 

اگر دچار پوکی استخوان هستید یا به هر دلیل دیگری استخوان‌های ضعیفی دارید، ممکن است با افتادن حتی از فاصله کم استخوان‌های شما بشکند به همین دلیل عواملی که باعث افتادن شما می‌شوند را کاهش دهید. به عنوان مثال:

• فرش‌هایی که ممکن است روی آن سر بخورید را بردارید. 
• اطمینان حاصل کنید که در مسیر رفت و آمد شما مانعی نباشد
• یک تشک لاستیکی که لیز نمی‌خورد در حمام قرار دهید
• راه پله به خوبی روشن باشد
• سعی کنید بالا رفتن از نردبان و کارهایی مانند آن را به دیگران واگذار کنید. 
• در هنگام ورزش حتما از تجهیزات ایمنی استفاده کنید. 
• با انجام حرکات ورزشی صحیح مانع از افزایش پوکی استخوان شوید.

جمع بندی

شکستگی ستون فقرات با شکستگی استخوان دست یا پا متفاوت است. شکستگی یا دررفتگی مهره می‌تواند باعث خرد شدن قطعات استخوان مهره و آسیب به اعصاب نخاعی شود. بیشتر شکستگی‌های ستون فقرات در اثر تصادفات رانندگی، زمین خوردن، تیراندازی یا ورزش رخ می‌دهد. آسیب‌ها می‌توانند از کشیدگی نسبتاً خفیف رباط و عضله تا صدمات نخاع را در بر بگیرند. بسته به شدت آسیب‌دیدگی، شکستگی ستون فقرات علائمی از جمله درد، دشواری راه رفتن یا ناتوانی در حرکت دست‌ها یا پاها را نشان می‌دهد. بسیاری از شکستگی‌ها با درمان محتاطانه بهبود می‌یابند. با این وجود در شکستگی‌های شدید ممکن است نیاز به جراحی برای تنظیم مجدد استخوان‌های احساس شود که این درمان بسته به نوع شکستگی متفاوت خواهد بود.