انواع روش‌های جایگزینی دیسک بین مهره‌ای

تقریباً اکثر افراد بالای 40 سال تا حدودی از مشکل تحلیل دیسک (بیماری دیسک دژنراتیو) رنج می‌برند. این بیماری به گونه‌ای است که در آن دیسک‌های بین مهره‌ای تحلیل رفته و سبب درد، کاهش دامنه حرکت و کاهش کیفیت زندگی می‌شود.

 تعویض دیسک مصنوعی (آرتروپلاستی دیسک بین مهره‌ای) و تعویض دیسک کامل (آرتروپلاستی ستون فقرات) نوعی جراحی ستون فقرات برای جایگزینی دیسک آسیب دیده با مفصل مصنوعی است. در این عمل جراح ستون فقرات دیسک مشکل را برداشته و یک پروتز فلزی یا پلاستیکی را بین مهره‌ها قرار می‌دهد.

جایگزینی دیسک مصنوعی یک گزینه عالی برای جراحی ستون فقرات در مورد بیماران خاص است. دیسک مصنوعی به ستون فقرات اجازه می‌دهد تحرک بسیار بیشتری از آنچه با جراحی فیوژن ستون فقرات حاصل می‌شود، داشته باشد.

جراحی جایگزینی دیسک انواع مختلفی دارد. تا آخر این مقاله همراه ما باشید تا به جواب همه سوالاتتان در مورد این نوع جراحی‌ها برسید.

نقش دیسک‌ها در ستون فقرات 

ستون فقرات در گردن و پشت مجموعه‌ای از استخوان‌ها هستند که روی یکدیگر قرار می‌گیرند. با حرکت آنها بر روی یکدیگر امکان خم شدن و چرخیدن کمر و گردن فراهم می‌شود. در بین بیشتر جفت استخوان‌های مهره‌ای یک دیسک قرار دارد. 

این دیسک‌های بین مهره‌ای سه نقش مهم را در بدن ایفا می‌کنند. 

1. جذب شوک و فشار

دیسک‌ها خواص بالشتکی دارند که فشار ناشی از فعالیت‌های سنگین را از ستون فقرات بر می‌دارند. 

    2. حفظ فضای بین مهره‌ای

دیسک‌ها نه تنها از خرد شدن استخوان جلوگیری می‌کنند، بلکه فاصله طبیعی و فیزیولوژیکی بین مهره‌ها را هم حفظ می‌کنند تا رشته‌های عصبی آزادانه و بدون هر گونه فشار و تحریک از کانال نخاع عبور کنند.

    3. امکان حرکت

در صورتی که مهره‌های ستون فقرات نتوانند حرکت کنند، ستون فقرات محکم و ثابت خواهد بود. دیسک‌ها انعطاف پذیری و حرکت مهره را ممکن می‌کنند و دامنه حرکتی کامل رو به جلو و عقب را فراهم خواهند کرد. 

چرا دیسک‌ها طبیعی با دیسک مصنوعی تعویض می‌شوند؟

دیسک‌های بین مهره‌ای ممکن است به دلایل گوناگونی آسیب ببینند. در این شرایط یکی از بهترین راه حل‌ها برای کاهش درد ناشی از این مشکل، جایگزینی دیسک است. 

تعویض دیسک مصنوعی برای افراد مبتلا به بیماری‌های زیر توصیه می‌شود.

بیماری دیسک دژنراتیو نوعی ساییدگی و پارگی طبیعی در دیسک‌های بین مهره‌ای ناشی از افزایش سن، حرکت و فشارهای جسمی است. 

فتق دیسک یا برآمدگی دیسک نوعی دیسک بین مهره‌ای است که از فضای طبیعی و معمولی خود در ستون فقرات بیرون می‌زنند. در اثر این بیرون زدگی به کانال نخاع فشار وارد می‌شود و عصب در کمر یا در گردن تحت فشار قرار می‌گیرد. این فشار‌ها باعث کمردرد یا گردن درد مزمن خواهد شد. 

تنگی نخاع که به باریک شدن کانال نخاعی گفته می‌شود. این کانال فضایی برای عبور رشته‌های عصبی است که تنگ شدن آن باعث بروز درد خواهد شد.

تعویض دیسک چگونه انجام می‌شود؟

وقتی دیسک تحلیل رفته برداشته می‌شوند، صفحات فوقانی و تحتانی دیسک مصنوعی به مهره چسبانده می‌شود. با ثابت شدن این صفحات در جای خود، قطعه مرکزی که به نام هسته مشهور است بین صفحات قرار می‌گیرد. این هسته مرکزی امکان خم شدن را به ستون فقرات می‌دهد و سبب انعطاف پذیر آن خواهد شد طوری که ستون فقرات مانند زمان سالم بودن خود، حرکت خواهد داشت. 

انواع روش‌های جایگزینی دیسک

جایگزینی دیسک با توجه به نوع جراحی به چند دسته تقسیم می‌شود:

جایگزینی دیسک گردنی (Cervical disc replacement)

در این روش جایگزینی دیسک جراح برش سه تا چهار سانتی متری در جلوی گردن ایجاد می‌کند تا به ستون فقرات گردنی دسترسی پیدا کند. سپس دیسک صدمه دیده را برداشته و سطح مهره‌ها را صاف می‌کند. صفحات فلزی وارد مهره‌ها شده و سپس پیچ می‌شوند. پس از آن جراح هسته پلیمری را در بین آنها قرار می‌دهد تا جای دیسک را بگیرد. این صفحات فلزی در نهایت با مهره‌های پیوند می‌خورند.

Prodisc-C، Mobi-C cervical disc، Medtronic Prestige LP و M6-C از انواع رایج دیسک‌های مصنوعی گردنی هستند. 

تعویض دیسک کمر (Lumbar disc replacement)

برای این روش جایگزینی، جراح شکاف هفت تا 10 سانتی متری در شکم و حوالی ناف ایجاد می‌کند. برای دسترسی به ستون فقرات روده‌ها، رگ‌ها و عروق کنار زده می‌شوند و صفحات و هسته پلیمری وارد می‌شوند. 

دیسک‌های مصنوعی کمر شامل CHARITÉ Artificial Disc، Prodisc-L و ACTIV-L هستند. 

تعویض کامل دیسک کمر جانبی (Lateral total lumbar disc replacement)

در این روش دسترسی به ستون فقرات به جای شکم از پشت ممکن است. این عمل خطرات آسیب به شکم را کاهش می‌دهد و مدت زمان بستری و بهبودی در بیمارستان نیز کوتاه‌تر خواهد بود. 

جراحی ترکیبی (Hybrid surgery)

اگر دو دیسک مجاور هم مشکل داشته باشد معمولا جراح از روش ترکیبی استفاده می‌کند. در این مدل یک دیسک تعویض می‌شود و دیگری در کنار آن جوش می‌خورد. در حقیقت این روش فیوژن و تعویض را به طور هم‌زمان در بر می‌گیرد. 

چه افرادی کاندید تعویض دیسک هستند؟ 

تعداد زیادی ولی نه همه افرادی که مشکل کمر دارند، کاندید جایگزینی دیسک هستند. عامل اصلی برای جایگزینی دیسک مصنوعی بیماری دژنراتیو دیسک است که ممکن است با همراه با درد رادیکولار باشد یا نباشد. این درد به دلیل فشرده شدن یا التهاب اعصاب ستون فقرات ایجاد می‌شود.

 در افرادی که کاندیدای جایگزینی دیسک مصنوعی هستند، درد گردن یا کمر معمولاً به حدی شدید است که توانایی کار یا فعالیت‌های ورزشی را ندارد. 

به طور کلی، بیشتر افراد باید حداقل شش ماه درد مزمن گردن یا کمر داشته باشند که روش‌های غیر جراحی بر آن اثر نکرده باشد. یعنی پس از درمان با گرما، فیزیوتراپی، مسکن خوراکی و یا کورتیکواستروئیدها، اگر بازهم فرد درد غیرقابل تحمل داشت، کاندید جایگزینی دیسک خواهد شد. 

میزان موفقیت جراحی تعویض دیسک چقدر است؟ 

این درمان تقریباً در هر سنی می‌تواند انجام شود، ولی در افراد جوان و میانسال (18 تا 60 سال)، بهترین نتیجه را دارد. نکته مهمی که وجود دارد این است که استخوان‌های مهره اطراف دیسک مصنوعی باید از سلامت کافی برخوردار باشند تا بتوانند از آن پشتیبانی کنند. به همین دلیل افرادی که در گذشته جراحی ستون فقرات ناموفق داشتند، کسانی که دچار پوکی استخوان‌های ستون فقرات هستند، مشکل فشردگی مهره‌ها را دارند و یا دچار اسپوندیلیت آنکیلوزان (ankylosing spondylitis) هستند، کاندیدای جایگزینی دیسک مصنوعی نخواهند بود و میزان موفقیت این نوع جراحی در آنها تقریبا صفر است. 

مزایای جایگزینی دیسک مصنوعی

بررسی‌های مختلف در زمینه تعویض دیسک مهره‌ای نشان داده که این عمل: 

• درد مزمن گردن یا کمردرد را کاهش می‌دهد یا از بین می‌برد.
• بعد از انجام آن برخلاف جراحی فیوژن، ستون فقرات به راحتی حرکت خواهد کرد.
• کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد.
• نیاز به پیوند استخوان را از بین می‌برد.
• بهبودی این روش سریع‌تر از جراحی فیوژن است.
• دیسک‌های مصنوعی بیش از 70 سال دوام دارند.

خطرات جایگزینی دیسک مصنوعی

مانند تمام جراحی‌ها، خطرات بالقوه‌ای برای تعویض دیسک وجود دارد. احتمال بروز این مشکلات به عوامل مختلف از جمله سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. این خطرات را می‌توان به چند گروه دسته‌بندی کرد.

خطرات کلی تعویض دیسک

• پارگی دورا (غلاف محافظ اطراف اعصاب نخاعی) که می‌تواند باعث نشت مایع نخاع شود. 
• عفونت 
• خونریزی بعد از عمل
• آسیب عصبی که منجر به ضعف یا بی حسی می‌شود.
• لخته شدن خون (ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی ریه)
• خرابی یا جابجایی پروتز.

خطرات در جراحی جایگزینی دیسک گردن 

• مشکل در بلع به صورت موقتی
• از دست دادن موقتی صدا

خطرات در جراحی تعویض دیسک کمر 

• آسیب به روده کوچک یا بزرگ
• آسیب به حالب (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌رسانند)
• کاهش موقتی حرکات روده
• مشکل در انزال مردان. حالتی که منی یک مرد به جای اینکه از طریق آلت مرد خارج شود، به مثانه می‌رود.

عوارض طولانی مدت تعویض دیسک

• مشکلات در مهره‌های مجاور
• فرسوده شدن پروتز
• عدم تسکین درد (یا بدتر شدن علائم)
• شکست جراحی که ممکن است به جراحی بیشتر یا نوع دیگری از جراحی مانند (همجوشی نخاع) نیاز داشته باشد.

آیا بعد از تعویض دیسک می‌توان MRI انجام داد؟

این که نتایج حاصل از ام‌آرآی بعد از تعویض دیسک مهره‌ای صحیح است یا نه، ارتباط مستقیمی با جنس و نوع پروتز به کار رفته دارد به عنوان مثال در تعویض دیسک گردنی در صورتی که دیسک مصنوعی از نوع Prestige ST نباشد، امکان انجام MRI وجود دارد.

اگر قصد تعویض دیسک مصنوعی را دارید دقت کنید که:

• جایگزینی دیسک مصنوعی برای هر نوع درد ستون فقرات و برای هر نوع بیماری مناسب نیست.
• تا زمانی که علائم شدید نباشد پزشک این نوع جراحی را توصیه نمی‌کند.
• انتخاب جراح باتجربه برای رسیدن به بهترین نتیجه ضروری است
• هزینه تعویض دیسک کمر و گردن بر اساس نوع دیسک مصنوعی به کار برده شده، نوع بیمارستان، دستمزد پزشک و منطقه جغرافیایی متفاوت است. هزینه کلی شامل هزینه جراحان، متخصص بیهوشی، پروتز و تسهیلات است. به عنوان مثال در آمریکا اگر بیمه درمانی هزینه جراحی تعویض دیسک قبول نکند، این مبلغ بین 30 تا 50 هزار دلار برای تعویض یک تا دو دیسک متغییر خواهد بود.