گرافت استخوان چیست؟

اسکلت انسان توانایی قابل توجهی در بازسازی خود پس از آسیب دارد. این قدرت خود ترمیمی منحصر به فرد را شاید فقط در کبد انسان بزرگسال بتوان دید. استخوان‌ها با شکل‌ها، اندازه‌ها و مقاومت‌های مختلف درست مطابق شکل قبل از آسیب دیدگی خود احیا می‌شوند. 

البته گاهی شرایط برای ترمیم خود به خودی استخوان فراهم نیست. به همین دلیل پزشکان با تکنیک‌هایی سعی در کمک به بهبود شکستگی می‌کند. روش‌هایی مانند ثابت نگه داشتن استخوان با گچ یا آتل. اما جدید‌ترین روش گرافت استخوان یا پیوند استخوان است. 

در این مقاله پیوند استخوان معرفی می‌شود سپس موارد استفاده از پیوند استخوان، انواع مختلف آن و خطرات احتمالی انجام آن بررسی خواهند شد. 

پیوند استخوان چیست؟

اسکلت بدن از ماتریکس استخوانی که تشکیل شده است که به مقاومت استخوان‌ها کمک می‌کند. درون ماتریکس سلول‌های استخوانی زنده قرار دارند که باعث ایجاد و پایداری آن خواهند شد. سلول‌های موجود در این ماتریکس در صورت لزوم می‌توانند به ترمیم و بهبود استخوان کمک کنند.

وقتی استخوان‌ها آسیب می‌بینند سلول‌ها شروع به بازسازی استخوان می‌کنند. اگر میزان آسیب دیدگی جزئی باشد خود ترمیمی به راحتی انجام می‌شود. ولی در شرایط خاص ممکن است امکان خود ترمیمی به تنهایی وجود نداشته باشد مثلا اگر بخش بزرگی از استخوان شکسته شود بهبودی بدون گرافت استخوان امکان‌پذیر نیست. 

گرافت استخوان یا پیوند استخوان نوعی جراحی برای رفع مشکلات استخوان‌ها یا مفاصل است. این عمل هم به رشد استخوان در اطراف ایمپلنت‌های کاشته شده (مثل زانوی تعویض شده) کمک می‌کند و هم باعث ثبات ساختاری ناحیه آسیب دیده استخوان شده و بهبودی را تسریع می‌کند. 

در پیوند استخوان ممکن است قسمت پیوندی از استخوان‌های خود شخص (استخوان لگن، پاها یا دنده‌های) یا فردی اهدا کننده گرفته شود و یا کاملا مصنوعی باشد. 

چرا از گرافت استخوان استفاده می‌شود؟ 

از پیوند استخوان در موارد زیر استفاده می‌شود. 

• درمان شکستگی‌های متعدد یا پیچیده و مواردی که پس از درمان اولیه خوب نمی‌شوند 
• جراحی فیوژن ستون فقرات
• نقص استخوان ناشی از عفونت ها، استئونکروز، ضربه، تومورها، کیست‌های خوش خیم و ناهنجاری‌های تولد
• برای بهبود استخوان در اطراف دستگاه‌های کاشته شده با جراحی، مانند تعویض مفصل، صفحات یا پیچ‌ها 

انواع گرافت استخوان

پیوند استخوان یا پودر استخوان ارتوپدی با ایجاد استخوان جدید به بهبود کامل آن کمک می‌کند. فن‌آوری‌های مختلفی برای گرافت استخوان وجود دارد که تفاوت بین آنها در مواد سازنده و کاربردهایشان است. 

به طور کلی پیوند استخوان به شکل بیولوژیکی (طبیعی) یا مصنوعی انجام می‌شود.

پیوند‌های بیولوژیکی

سه روش رایج برای پیوند طبیعی وجود دارد. اتوگرافت، آلوگرافت و زنوگرافت.

اتوگرافت

در اتوگرافت جراحان از استخوان خود فرد برای پیوند استفاده می‌کند. در این روش هیچ عاملی برای واکنش سیستم ایمنی یا انتقال بیماری وجود ندارد و مستندات موفقیت کامل آن را تایید می‌کنند.

اما با این وجود اتوگرافت نقص‌هایی دارد. وجود درد و خطر عفونت در محل برداشتن پیوند و نیاز به انجام جراحی و بیهوشی در چند مرحله از جمله مشکلات این روش است. 

آلوگرافت

 در آلوگرافت از استخوان فرد اهدا کننده که معمولا فوت شده استفاده می‌شود. چون آنها حاوی پروتئین فعال هستند، سبب تحریک سلول‌های بدن برای تشکیل استخوان می‌شوند. این روش در جراحی‌های گرافت بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند و بر اساس مستندات در بیشتر موارد نتایج مثبتی دارند.

 اما در کاربرد آلوگرافت تا حدودی خطر انتقال بیماری به بدن پیوند گیرنده وجود دارد و فرایند بهبودی به صورت خود به خودی محدود است.

زنوگرافت 

زنوگرافت‌ها، نوعی پودر استخوان برای پیوند است که از استخوان گاو گرفته می‌شود. معمولا واکنش‌های سیستم ایمنی بدن نسبت به پیوند زنوگرافت بیشتر از سایر موارد پیوند طبیعی است. 

گرافت‌های مصنوعی 

در صورتی که ماده پیوندی ساخته شده توسط انسان باشد به آنها گرافت مصنوعی یا استخوان مصنوعی گفته می‌شود. این مواد حجم استخوان به کار برده شده در پیوند را افزایش می‌دهند.

پیوندهای مصنوعی به راحتی در دسترس هستند و به طور گسترده‌ای در جراحی‌ها استفاده می‌شود. از طرفی چون از بدن انسان گرفته نشده‌اند، خطر انتقال بیماری در آنها وجود ندارد. 

مشاهده محصولات: گرافت استخوانی مصنوعی

اما با وجود فواید که دارند، آنها به تنهایی پروتئین‌هایی که سلول‌های استخوان را تحریک به بازسازی کنند، ندارند و باید در کنار مواد طبیعی استفاده شوند. گرافت‌های مصنوعی توانایی محدودی در بهبود آسیب‌های بزرگ دارند و معمولا بخشی از آن برای سال‌ها در بدن فرد گیرنده پیوند باقی می‌ماند. 

پیوندهای مصنوعی بر اساس مواد سازنده خود انواع مختلفی دارند. 

هیدروکسی آپاتیت 

هیدروکسی آپاتیت ماده معدنی اصلی سازنده استخوان است. این ماده از فسفات کلسیم تشکیل شده است و همان چیزی است که باعث سخت شدن استخوان و دندان می‌شود. با استفاده از این ماده، استخوان مصنوعی به شکل سه بعدی، اسفنجی و همراه با خلل و فرج ساخته می‌شود. 

سولفات کلسیم

سولفات کلسیم که به نام گچ یا گچ پاریس نیز شناخته می‌شود محصولی ارزان قیمت با ساختاری مشابه استخوان است. پزشکان معمولاً از آن برای حمایت از سایر گرافت‌ها استفاده می‌کنند چون این ماده به سرعت جذب می‌شود.

سولفات کلسیم در جراحی دست و شکستگی‌هایی که به درستی پیوند نمی‌خورند کاربرد دارد. 

سرامیک تری کلسیم فسفات (TCP)

این نوع گرافت استخوانی انواع مختلفی دارد و در شکستگی‌هایی که خوب پیوند نمی‌خورند، شکستگی استخوان‌های بلند، کرانیوپلاستی، جراحی دست، درمان آرتروز زانو و دندانپزشکی کاربرد دارد. 

بیواکتیو گلسز (Bioactive glasses)

این مواد پیوند محکمی با بافت استخوانی ایجاد می‌کنند و سبب ایجاد التهاب نمی‌شوند. ولی از آنجایی که شکننده هستند در سطوح وسیع کاربرد ندارند و بیشتر در دندانپزشکی مورد استفاده است. 

 فاکتورهای رشد

فاکتورهای رشد نوعی پیوند تزریقی هستند که به روش طبیعی و با کمک مهندسی ژنتیک از پروتئین استخوان ساخته می‌شود. این پروتئین به نام Bone morphogenic protein فاکتور مهم در ترمیم و رشد استخوان است و به طور معمول با مقادیر کمی در بدن یافت می‌شود. 

پیوندهای تزریقی معمولاً در جراحی ترمیمی استفاده می‌شوند چون خطر انتقال بیماری ندارند، در بیشتر تحقیقات نتایج آن را مثبت اعلام شده و صدمات بزرگ استخوان‌ها را بهبود می‌دهند. 

البته این نوع پیوند برای بیماران مبتلا به عفونت فعال در محل صدمه، زنان باردار، افراد در معرض شیمی درمانی، پرتودرمانی، استروئید درمانی و افرادی که نقص سیستم ایمنی بدن دارند، نباید استفاده شود. 

پیوندهای با پایه پلیمری

پیوندهایی که پایه پلیمری دارند سبب تقویت رشد استخوان نخواهند شد به همین دلیل در گرافت استخوان چندان کارایی ندارند. با این وجود در موارد خاصی مانند شکستگی‌های فشاری، تومورهای ستون فقرات، پوکی استخوان، همانژیوم، عفونت‌های استخوانی و کرانیوپلاستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بهترین روش پیوند استخوان

نوع پیوند به عواملی از جمله نوع جراحی انجام شده، سن، سابقه پزشکی و کمیت و کیفیت استخوان بستگی دارد. پزشکان با توجه به شرایط بیمار بهترین روش را توصیه می‌کنند. 

پیوند استخوان چگونه انجام می‌شود؟

وقتی پزشک مناسب‌ترین روش پیوند را انتخاب کرد، به فرد بیمار بیهوشی عمومی داده می‌شود. 

پس از تمیز کردن ناحیه آسیب دیده، جراح در پوست و عضله اطراف استخوان مدنظر برش ایجاد می‌کند. 

در صورتی که جراحی اتوگرافت باشد لازم است برای برداشتن استخوان پیوندی، برش دیگری در بخش دیگر بدن بیمار مثل ران، دنده و یا لگن داده شود. سپس تکه پیوندی مورد نظر برداشته می‌شود. 

پزشک پیوند استخوان را بین دو قطعه استخوان که باید با هم رشد کنند وارد می‌کند. گاهی برای تثبیت پیوند از پیچ، پلیت و ابزار مرتبط دیگر استفاده می‌شود. 

وقتی جراح از محکم بودن پیوند مطمئن شد، محل برش را با بخیه می‌بندد و بانداژ می‌کند. 

 معمولا از گچ یا آتل برای کمک به بهبود سریع‌تر استخوان استفاده می‌شود. 

گرافت استخوان و خطرات آن

پیوند استخوان مانند تمام جراحی‌های دیگر خطرات رایجی مثل خونریزی، لخته شدن خون، عفونت و واکنش به بیهوشی را دارد. علاوه بر این مواردی عوارضی مثل درد، ورم، عفونت منتقل شده از پیوند، آسیب عصبی، پس زدن پیوند و التهاب هم در گرافت استخوان دیده می‌شود. 

خلاصه‌ای از پیوند استخوان

پیوند استخوان نوعی جراحی است که در آن قطعه‌ای استخوان واقعی یا استخوان مصنوعی به محلی از اسکلت بدن که نیاز به ترمیم دارد، متصل می‌شود. سلول‌های داخل استخوان جدید می‌توانند خود را به استخوان قدیمی متصل کنند. این سلول‌ها و مواد محرک در قطعه پیوندی باعث تحریک سلول‌های استخوان ساز استخوان قدیمی شده و ترمیم سریع‌تر و کامل‌تر انجام می‌شود. گرافت استخوانی بر اساس نوع ماده پیوندی به چند دسته تقسیم می‌شود. اتوگرافت، آلوگرافت و زنوگرافت پیوند‌های طبیعی هستند. در عین حال موادی مصنوعی هم وجود دارند که در گرافت استفاده می‌شوند. 

پیوند استخوان عوارض جانبی نادری دارد و جراحی رایجی است که توسط پزشکان با توجه به شرایط بیمار توصیه می‌شود. 

شرکت منیب، انواع گرافیت استخوانی مصنوعی را که دارای بالاترین سطح استاندارد است عرضه می‌کند. در صورتی که تمایل دارید در مورد این محصول اطلاعات بیشتری بدست آورید حتما محصولات شرکت منیب را مشاهده کنید.

منبع