لامینکتومی، روشی برای کاهش فشار روی نخاع

لامینکتومی به عنوان جراحی رفع فشار شناخته می‌شود. این جراحی کانال نخاع شما را بزرگ می‌کند تا فشار وارد بر نخاع یا اعصاب را کاهش دهد جراحی لامینکتومی معمولاً فقط در مواردی اجام می‌شود که درمان‌های محافظه کارانه‌تر مانند دارو، فیزیوتراپی یا تزریق نمی‌توانند علائم را تسکین دهند و علائم شدید و شدیدتر می‌شود؛ در این صورت پزشکان جراحی لامینکتومی را توصیه می‌کنند.

 جزئیات بیشتر در مورد لامینکتومی را در این مطلب بخوانید.

لامینکتومی چیست؟

لامینکتومی نوعی جراحی است که در آن جراح بخشی یا تمام لامینا استخوان مهره را خارج می‌کند. اما لامینا چیست و چرا برداشته می‌شود؟ 

 لامینا قسمت پشتی هر مهره از ستون فقرات است و دیواره پشتی کانال نخاعی را تشکیل می‌دهد. نخاع از طریق این کانال نخاعی مرکز مهره‌ها عبور می‌کند. در برخی شرایط خاص ستون فقرات می‌تواند نخاع را فشرده و درد ایجاد کند.

 فشار وارده بر نخاع معمولاً به دلیل رشد بیش از حد استخوان در داخل کانال نخاعی ایجاد می‌شود که ممکن است در افرادی که در ستون فقرات خود دچار آرتروز هستند، ایجاد شود. این رشد بیش از حد گاهی اوقات خار استخوان نامیده می‌شود که نوعی عارضه جانبی طبیعی در روند پیری در برخی از افراد است. عوامل دیگری مانند آسیب دیدگی بر اثر ضربه، فتق دیسک یا تومور هم باعث تنگی کانال نخاع می‌شوند. لامینکتومی با باز کردن کانال نخاع فشار کانال نخاعی و اعصاب نخاعی را کاهش دهد. 

این عمل جراحی تحت عنوان decompressive laminectomy نیز شناخته می‌شود. لامینکتومی عمل جراحی رایج اما بزرگ است که دارای خطرات قابل توجه و عوارض بالقوه‌ای است و تنها در صورت عدم کارایی سایر روش‌های درمانی پزشکی در نظر گرفته می‌شود. 

لامینکتومی نامی است در مورد انواع جراحی برداشتن مهره برای کاهش فشار بر نخاع استفاده می‌شود ولی در واقع این جراحی دو بخش اصلی دارد. لامینوتومی (laminotomy) که اصطلاحی برای برداشتن بخشی از لامینا و لامینکتومی اصطلاحی برای برداشتن تمام لامینا است.

روش‌های جراحی لامینکتومی 

لامینکتومی به یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود:

میکرولامینکتومی (Microlaminectomy)

 یک روش کم تهاجمی است. این روش جراحی با ابزارهای ویژه آرتروسکوپ انجام می‌دهد. ابزارها از طریق برش کوچکی در کمر یا گردن وارد بدن شده و با دوربین آرتروسکوپ بخش‌های داخلی بدن روی صفحه مانیتور نمایش داده می‌شود. جراح با توجه به تصاویری که می‌بیند، عمل جراحی را انجام می‌دهد. در روش میکرولامینکتومی بهبودی سریع‌تر و درد کمتر است چون آسیب کمتری به بافت‌ها و اندام‌ها وارد می‌کند. 

جراحی باز (open surgery)

در روش جراحی باز، بسته به موقعیت آسیب دیدگی ستون مهره، جراح برشی در پایین کمر، پشت یا گردن ایجاد می‌کند. طول این برش به تعداد مهره‌هایی که نیاز به درمان دارند بستگی دارد. سپس بافت‌ها و عضلات کنار زده می‌شوند تا جراح بتواند به بخش مورد نظر دسترسی داشته باشد. این نوع جراحی مدت زمان بیشتری برای بهبودی نیاز دارد و مدت زمان بهبودی بعد از عمل آن بیشتر است ولی در بعضی از موارد این عمل جراحی مؤثرتر از نوع میکرولامینکتومی است. 

انواع جراحی با لامینکتومی

جراحی لامینکتومی بسته به موقعیتی که این عمل انجام می‌شود، به چهار نوع گردنی، سینه‌ای، کمری و خاجی تقسیم می‌شود.

Cervical laminectomy (لامینکتومی گردنی) چیست؟

لامینکتومی گردنی عملی است که برای کاهش فشار به نخاع و اعصاب پشت گردن انجام می‌شود. این عمل شامل برداشتن سقف استخوانی کانال نخاعی و همچنین هرگونه بافت نرم است که باعث فشار به نخاع می‌شود.

انجام لامینکتومی گردنی ممکن است یک تا سه ساعت طول بکشد. این عمل، یک جراحی بزرگ ستون فقرات در یک مکان حساس روی ستون فقرات است و معمولاً در مواردی انجام می‌شود که علائم بیماری با روش‌های غیرتهاجمی برطرف نشود. در بیشتر موارد ابتدا به بیمار توصیه می‌شود استراحت کند، از مسکن برای کاهش درد استفاده کند، فیزیوتراپی انجام دهد یا روش تزریق اپیدورال را انجام دهد. در صورتی میزان درد کاهش پیدا نکرد جراحی لامینکتومی گردنی انجام می‌شود. 

گاهی درد همراه با ضعف، بی‌حسی دست و پا، مورمور شدن، مشکل در راه رفتن و از دست دادن کنترل مثانه و روده است در این شرایط انجام جراحی لامینکتومی گردنی کاملا ضروری است. 

Thoracic laminectomy (لامینکتومی سینه‌ای) چیست؟ 

هنگامی که جراحی لامینکتومی ستون فقرات در قسمت بالای و میانی کمر انجام شود، به آن لامینکتومی توراسیک می‌گویند. رایج‌ترین دلایل انجام این عمل برداشتن تومور یا کاهش فشار تنگی نخاع است.

تومورهای خاصی می‌توانند در داخل کانال نخاعی ایجاد شوند. به عنوان مثال، تومورهای غلاف عصب، مننژیوم (meningiomas)، آستروسیتوما (astrocytomas)، اپندیموما (ependymomas) و همانژیوبلاستوم (hemangioblastomas). جراح برای دسترسی به تومور و برداشتن آن نیاز دارد تا عمل لامینکتومی سینه‌ای انجام دهد. 

تنگی کانال نخاع به دلیل باریک شدن آن هم دلیل دیگری در انجام عمل لامینکتومی توراسیک است. در طی عمل فشار روی نخاع در بخش سینه‌ای کمر کاهش پیدا می‌کند. 

Laminectomy Lumbar (لامینکتومی کمری) چیست؟ 

لامینکتومی کمری نوعی عمل جراحی است که در قسمت تحتانی ستون فقرات برای کاهش فشار روی یک یا چند ریشه عصب انجام می‌شود. 

لامینکتومی کمری اغلب برای تسکین اثرات تنگی نخاع انجام می‌شود. تنگی کانال نخاع ممکن است به دلیل زیر ایجاد شود:

• کوچک شدن دیسک‌های ستون فقرات و تورم استخوان‌ها و رباط‌ها که هر دو با افزایش سن رخ می‌دهد.
• آرتروز ستون فقرات که بیشتر در بزرگسالان مسن دیده می‌شود.
• نقص مادرزادی یا نقصی که در بدو تولد وجود دارد، مانند رشد غیرطبیعی ستون فقرات
• بیماری پاژه استخوان‌ها (Paget’s disease)، وضعیتی که در آن استخوان‌ها به طور نامناسب رشد می‌کنند.
• آکندروپلازی (achondroplasia) که نوعی کوتولگی است.
• تومور در ستون فقرات
• آسیب ناشی از ضربه
• فتق دیسک

Sacral laminectomy (لامینکتومی خاجی) چیست؟

 برداشتن لامینا مهره پشت در بین لگن یا استخوان ران (ستون فقرات خاجی) به نام ساکرال لامینکتومی معروف است. با این جراحی میزان فشار روی اعصاب نخاعی کاهش می‌یابد. 

جراحی لامینکتومی چگونه انجام می‌شود؟ 

برای این عمل ابتدا بیهوشی عمومی انجام شده سپس پوست در محل مورد نظر با محلول ضدعفونی تمیز می‌شود. برشی به اندازه پنج تا هفت سانتی‌متر در آن منطقه به شکل عمودی و در خط میانی داده می‌شود. 

عضلات پشت ستون فقرات به آرامی از استخوان‌های نخاع جدا شده و سقف استخوانی بالای نخاع و هرگونه بافت نرم فشار دهنده با استفاده از مته‌های کوچک و سایر ابزارهای ظریف با دقت برداشته می‌شود. هر رشته عصبی که تحت فشار است شناسایی شده و از حالت فشرده خارج می‌شود. 

در بعضی از موارد از جراحی همجوشی برای ایجاد ثبات ستون فقرات استفاده می‌شود. سپس با استفاده از اشعه ایکس وضعیت تراز بودن ستون فقرات و درست قرار گرفتن پیچ و مهره‌های لازم برای همجوشی چک می‌شود. 

جراح همچنین هرگونه خار استخوان و قطعات استخوانی را که ممکن است به رشته‌های عصبی فشار بیاورند بر می‌دارد. در مرحله نهایی، محل جراحی با بخیه یا منگنه بسته می‌شود. 

لامینکتومی چه خطراتی دارد؟

جراحی ستون فقرات به روش لامینکتومی می‌تواند خطرات اختصاصی داشته باشد. از جمله:

• آسیب به عصب نخاعی
• جراحی ناموفق که می‌تواند منجر به ادامه درد پس از جراحی می‌شود. 
• بازگشت کمردرد، به ویژه پس از فیوژن ستون فقرات

• عفونت در محل جراحی یا استخوان‌های مهره
• نشت مایع مغزی نخاعی به دلیل پارگی غشایی که اطراف نخاع را احاطه کرده است.

علاوه بر این خطرات هستند که در تمام جراحی‌ها بیمار را تهدید می‌کنند. از جمله لخته شدن خون در پاها و آمبولی ریه، مشکلات تنفسی، عفونت، از دست دادن خون، حمله قلبی، سکته مغزی و واکنش به دارو

مدت زمان بهبودی بعد از جراحی لامینکتومی چقدر است؟ 

این زمان به میزان جراحی و وضعیت بیمار بستگی دارد. اگر جراحی لامینکتومی جزئی باشد، معمولا بعد از چند روز تا چند هفته بیمار می‌تواند کار‌های سبک خانه و کارهایی که نیاز به خم شدن ندارد را انجام دهد. ولی اگر این عمل همراه با فیوژن باشد؛ مدت زمان بهبودی بیشتر است. ممکن است بین دو تا چهار ماه طول بکشد. 

به محض اینکه پزشک شرایط را مناسب دید پیاده‌روی سبک و تمرینات فیزیوتراپی را برای افزایش سرعت بهبودی تجویز می‌کند. در هر شرایطی تا قبل از شش هفته نمی‌توانید از بهبودی کامل خودتان مطمئن شوید. 

چشم انداز بلندمدت لامینکتومی 

لامینکتومی اغلب علائم تنگی نخاع را برطرف می‌کند. با این حال نمی‌توان گفت این جراحی مانع از بروز مشکلات ستون فقرات در آینده می‌شود یا حتی درد را به طور کامل تسکین می‌دهد. به همین دلیل احتمال بروز مشکلات دیگر ستون فقرات را هیچ گاه نباید نادیده گرفت و همیشه باید اصول ایمنی و احتیاطی را رعایت کرد.