کرانیوپلاستی چه زمانی تجویز می‌شود؟

جراحی کرانیوپلاستی نوعی جراحی پلاستیک سر برای برطرف کردن نقص جمجمه است. با بازسازی جمجمه از مغز محافظت می‌شود، همچنین زیبایی مدنظر حاصل خواهد شد. از طرفی کرانیوپلاستی سبب تسریع بهبود سیستم عصبی می‌شود. با وجود این که عمل بازسازی جمجمه عملی روتین و ساده‌ای به نظر می‌رسد اما ریسک بالایی دارد. اما چرا پزشکان زیادی این عمل را توصیه می‌کنند و چه زمانی باید کرانیوپلاستی را انجام دهید؟ 

در این مقاله جواب این سوال‌ها را خواهید یافت.

کرانیوپلاستی چیست؟ 

کرانیوپلاستی نوعی عمل جراحی رایج برای بازسازی نقص جمجمه است. این عمل معمولاً پس از جراحی کرانیوکتومی کم فشار (decompressive craniectomy) یا صدمات به سر انجام می‌شود. جراحی کرانیوکتومی به منظور برطرف کردن آسیب‌های مغزی (TBI)، سکته مغزی، خونریزی داخل مغزی، آنسفالیت و ترومبوز سینوس وریدی انجام می‌شود و طی آن بخشی از استخوان جمجمه برداشته خواهد شد و پس از عمل سر جای خود باز گردانده می‌شود. اما گاهی باعث تغیر شکل جمجمه می‌شود. در سال‌های اخیر میزان محبوبیت DC برای کنترل فشار داخل جمجمه افزایش یافته است. بعد از این عمل هم برای بازسازی جمجمه کرانیوپلاستی لازم است. 

چرا انجام جراحی کرانیوپلاستی لازم است؟

مهم‌ترین اهداف کرانیوپلاستی بازگرداندن زیبایی، محافظت از مغز در برابر آسیب‌های بیشتر و تسهیل بهبودی اعصاب است. علاوه بر این فواید، با تغییر شکل جمجمه به حالت نرمال عزت نفس بیمار هم افزایش خواهد یافت. از طرفی کرانیوپلاستی می‌تواند سردرد‌های بیمار که به دلیل جراحی قبلی یا جراحت بوده را کاهش دهد.

پس از کرانیوکتومی، اختلال جریان مایع مغزی نخاعی، گرفتگی سینوس وریدی ایجاد می‌شوند و بر اثر فشارهای غیرطبیعی جو «سندرم ترپین» و تغییرات در متابولیسم سلولی ایجاد خواهد شد. از طرفی جریان خون در مغز به دلیل این فشار جو کاهش می‌یابد. در این شرایط کرانیوپلاستی جریان خون مغزی و عملکرد عصبی مغز را بهبود می‌دهد. جراحی کرانیوپلاستی باعث افزایش متابولیسم گلوکز مغزی، ظرفیت ذخیره عروق مغزی، تنظیم جریان خون و گردش مایع مغزی نخاعی می‌شود.

دفرمه بودن استخوان جمجمه گاهی نوعی نقص همراه با تولد است که سبب می‌شود شکل جمجمه در حالت نرمال نباشد. در این شرایط هم نیاز به کرانیوپلاستی احساس می‌شود تا کودکان از نعمت زیبایی برخوردار شوند.

چه زمانی برای انجام کرانیوپلاستی بهتر است؟

از نظر زمانی کرانیوپلاستی پس از کرانیوکتومی زمانی انجام می‌شود که ادم مغزی برطرف شده، وضعیت عصبی بیمار بهبود پیدا کند و احتمال عفونت زخم و هیدروسفالی تأخیری کاهش پیدا کند. به طور کلی توصیه شده که فاصله زمانی سه تا شش ماه بعد از کرانیوکتومی مناسب جراحی کرانیوپلاستی هستند. یک محقق در سال 2015 تعداد روزهای 390.4 را به عنوان میانگین زمان بین کرانیوکتومی و کرانیوپلاستی گزارش کرده است و محققان دیگر کمتر از 91 روز پس از کرانیوکتومی را مناسب کرانیوپلاستی می‌دانند. ولی این که دقیقا چه زمانی بهترین است بستگی به شرایط فردی بیمار دارد. [منبع]

در مقایسه بین کرانیوپلاستی زودهنگام (قبل از سه ماه) و دیرهنگام (بعد از شش ماه)، جراحی زودهنگام انتخاب بهتری است. چون در این شرایط بیمار هنوز در شرایط بیمارستانی است و جراحی راحت‌تر و با احتمال خطر عفونت کمتری انجام خواهد شد و البته که احتمال آسیب به مغز کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر این امکان انجام توان‌بخشی به دنبال این جراحی وجود دارد.

کرانیوپلاستی چه عوارض جانبی دارد؟ 

مهم‌ترین عارضه کرانیوپلاستی عفونت بعد از عمل است. تشکیل لخته خون، تشنج و سکته مغزی هم در موارد نادری از عوارض کرانیوپلاستی هستند. گاهی بعضی عوارض مانند پنومونی، حمله قلبی و عفونت ادراری هم دیده می‌شود که مستقیماً به جراحی تغییر شکل سر مربوط نیستند و بعد از هر نوع جراحی می‌توانند ایجاد شوند. 

چندین فاکتور در ایجاد این عوارض نقش دارند از جمله زمان عمل بیش از 90 دقیقه، کرانیوپلاستی زودهنگام، سن بیمار بالاتر از 20 سال، جنسیت بیمار (زنان عوارض بیشتری نشان می‌دهند) و بسیاری دیگر. با کمک یک جراح با تجربه و مهارت، میزان این عوارض کاهش پیدا می‌کند. 

آیا کرانیوپلاستی مفید است؟ 

با وجود تمام خطراتی که برای جراحی کرانیوپلاستی گفته می‌شود، این جراحی یکی از مهم‌ترین عمل‌های پس از جراحی‌های مغز محسوب می‌شود چون علاوه بر کمک سریع‌تر به بهبودی بیمار باعث افزایش اعتماد به نفس بیماران خواهد شد. تنها نکته مهم در انجام این جراحی، انتخاب پزشک مناسب و مجرب در زمینه این نوع جراحی پلاستیک سر است.