کرانیوپلاستی و مفهوم آن

دفرمه بودن استخوان جمجمه سر می‌تواند یک مشکل همراه با تولد، ناشی از جراحی قبلی و ناشی از وارد شدن ضربه به سر باشد. اما لازم است تا به روشی این ایراد به وجود آمده برطرف شود و کرانیوپلاستی درمان این مشکل است. کرانیوپلاستی مزایای زیبایی و محافظتی برای بیماران دارای نقص جمجمه دارد. اما معنی کرانیوپلاستی چیست و چگونه انجام می‌شود؟ 

مفهوم کرانیوپلاستی

کرانیوپلاستی (CPL) یک روش جراحی ثانویه است که برای بازگرداندن نقص در جمجمه پس از عمل قبلی با برداشتن فلپ استخوان جمجمه انجام می‌شود. به بیان دیگر کرانیوپلاستی نوعی عمل جراحی است که برای برطرف کردن نقص استخوان جمجمه انجام می‌شود. نقص استخوان جمجمه می‌تواند ناشی از ضربه به سر، عمل جراحی قبلی در سر یا از نقص‌های مادرزادی باشد. جراحی کرانیوپلاستی این ایراد را برطرف می‌کند و ظاهر جمجمه را به حالت نرمال بر می‌گرداند.

تفاوت معنای کرانیوپلاستی، کرانیوتومی و کرانیکتومی

کرانیوتومی (Craniotomy) نوعی جراحی معمول است که برای برداشتن تومور مغزی، از بین بردن لخته خون (هماتوم)، کنترل خونریزی از رگ خونی ضعیف (آنوریسم مغزی) انجام می‌شود. همچنین با کمک این جراحی می‌توان ترمیم ناهنجاری‌های شریانی وریدی (اتصالات غیرطبیعی رگ‌های خونی)، تخلیه آبسه مغز، تخفیف فشار داخل جمجمه و بیوپسی مغز را انجام داد.

کرانیکتومی (Craniectomy) هم عملی شبیه کرانیوتومی است با این تفاوت که بعد از عمل کرانیکتومی استخوان جمجمه بلافاصله در جای خود قرار نمی‌گیرد. 

اما کرانیوپلاستی نوعی عمل جراحی اصلاحی است که بعد از جراحی‌های کرانیوتومی یا کرانیکتومی انجام می‌شود تا شکل جمجمه به حالت نرمال خود باز گردد. 

روش انجام جراحی کرانیوپلاستی

کرانیوپلاستی، یکی از قدیمی‌ترین روش‌های ترمیمی استخوان جمجمه است. اولین جراحی بدوی کرانیوپلاستی به هفت هزار سال قبل باز می‌گردد. امروزه و به مرور زمان این نوع جراحی دستخوش تغییرات زیادی شد و به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. رایج‌ترین آن بلند کردن پوست سر و ترمیم آن با قطعه‌ای از جمجمه اصلی یا پیوند کانتور سفارشی است. کانتورهای سفارشی به سه حالت مختلف هستند.

• به شکل صفحه یا مش از جنس تیتانیوم 
• استخوان مصنوعی به شکل مایع 
• بیومتریال جامد که استخوان پیش ساخته و مطابقت با کانتور و شکل دقیق جمجمه است. 

در روش متداول و قدیمی کرانیوپلاستی همه پنج لایه پوست سر برای قرار دادن استخوان یا کاشت قطعه مصنوعی در محل مناسب جمجمه کنار زده می‌شوند. در این روش بعد از برش پوسته‌های سر جراح استخوان جمجمه را بررسی می‌کند. اگر استخوان سالم بود، همان استخوان تغییر شکل داده می‌شود و در جای درست خود قرار می‌گیرد. سپس با کمک صفحات و پیچ‌های تیتانیومی ثابت نگه داشته می‌شود. اما اگر استخوان سالم نبود از قطعات مصنوعی یا حتی استخوان بخش‌های دیگر بدن مثل لگن یا دنده استفاده می‌شود. 

روش جدید‌تر جراحی کرانیوپلاستی به نام «کرانیوپلاستی حفره جمجمه» ایمن‌تر و کمتر تهاجمی است. در این روش جراح فقط سه لایه بالایی پوست سر را کنار می‌زند و استخوان یا کاشت را در بین لایه‌های باقی مانده پوست سر قرار می‌دهد تا از مغز محافظت کند. 

چرا پزشکان جراحی کرانیوپلاستی را توصیه می‌کنند؟

پزشکان به دلایل مختلفی جراحی کرانیوپلاستی را توصیه می‌کنند. 

• هنگامی که نقص‌های جمجمه مغز را در معرض آسیب قرار دهد. به عنوان مثال در اثر تصادف لازم شده تا بخشی از استخوان جمجمه برای کاهش فشار روی مغز برداشته شود یا بعد از عمل جراحی برداشتن تومور مغزی در بخشی از جمجمه فرورفتی ایجاد شده باشد. 
• هنگامی که اصلاح جمجمه باعث بهبود عملکرد عصبی در بیمار شود.
• هنگامی که شکل و ظاهر دفرمه (شکل نامتقارن و نامنظم) جمجمه روی ظاهر و اعتماد به نفس بیمار تاثیر سوئی گذاشته باشد. 
• هنگامی که آسیب‌های و سردرد‌های ناشی از جراحی گذشته بیمار را اذیت کند. 

خطرات ناشی از جراحی کرانیوپلاستی

تمام جراحی‌ها به نوعی خطر به همراه دارند. کرانیوپلاستی فواید ویژه‌ای برای زیبایی و عملکردی مغز دارد و یک روش جراحی ساده است، اما معمولاً میزان عارضه نسبتاً بالایی در حدود 10 تا 50 درصد دارد. شایع‌ترین خطرات این جراحی ترمیمی عبارتند از:

• هیدروسفالی شایع‌ترین عارضه کرانیوپلاستی است. یک بررسی نشان داد احتمال بروز آن 9/34 درصد است. (5)
• احتمال ابتلا به عفونت که نیاز به درمان با آنتی بیوتیک دارد حدود 6.4 درصد 
• لخته خون (هماتوم) بعد از عمل که نیاز به تخلیه داردبا احتمال حدود 4/6 درصد
• تشنج با احتمال 9.9 درصد
• سردرد با احتمال 9.9 درصد
• سکته
• لخته شدن خون در پاها که در برخی موارد به ریه می‌رود و سبب آمبولی ریه می‌شود.
• و عوارضی مانند پنومونی، حمله قلبی و عفونت ادراری که مستقیما به جراحی کرانیوپلاستی مرتبط نیستند. 

همان طور که می‌بینید کرانیوپلاستی جراحی بدون عارضه‌ای نیست اما در بعضی موارد لزوم انجام آن احساس می‌شود. اگر این جراحی به درستی در زمان و به روش درست انجام شود، نتایج خوب و امیدوار کننده‌ای به همراه دارد.