خطرات کرانیوپلاستی

کرانیوپلاستی یک عمل جراحی پلاستیک که بدشکلی جمجمه را برطرف می‌کند. دفرمه شدن استخوان جمجمه می‌تواند ناشی از جراحی کاهش فشار بر روی مغز، جراحی برداشت تومور، تصادفات، بیماری‌های مادرزادی و بسیاری دلایل دیگر ایجاد شود. ظاهرا کرانیوپلاستی نوعی جراحی پلاستیک معمولی و بدون دردسر است ولی این جراحی تا حدود 41 درصد عوارض و ریسک دارد. از عفونت، تحلیل فلپ استخوان اتولوگ و هماتوم گرفته تا تشنج و نتایج ضعیف زیبایی. در این مقاله مروری بر عوارض احتمالی ناشی از جراحی کرانیوپلاستی خواهیم داشت. 

کرانیوپلاستی جراحی معمولی یا عملی پرخطر؟

کرانیوپلاستی (CPL) نوعی جراحی ثانویه است که استخوان دفرمه جمجمه را به حالت نرمال باز می‌گرداند. محافظت از مغز، بازیابی دینامیک مایع مغزی نخاعی (CSF)، بهبود جریان خون مغزی، بهبود عملکرد عصبی مغز و زیبایی از جمله دلایلی هستند که انجام عمل کرانیوپلاستی را پر اهمیت می‌کنند. ظاهرا CPL یک روش جراحی آسان و روتین، با خطرات اندک و میزان کم عوارض، به نظر می‌رسد؛ ولی در واقع پرخطر است چون حداقل یک سوم بازسازی‌های جمجمه عوارض سنگینی دارند. عوامل مختلفی در بروز این عوارض تاثیر دارند از جمله فاصله زمانی بین جراحی رفع فشار روی مغز و بازسازی جمجمه، مواد مورد استفاده در جراحی، سن و شرایط سلامتی بیمار و تجربه جراح. 

خطرات همراه با کرانیوپلاستی چیست؟

شایع‌ترین عوارض CPL، عفونت، تحلیل استخوان، خونریزی روی پروتز یا زیر آن، تشنج، جمع شدن آب و نتایج ضعیف زیبایی هستند.

عفونت‌ها

عفونت‌های ناشی از CPL به برخی از عوامل مانند زمان جراحی و مواد مورد استفاده برای پیوند CPL بستگی دارد. زمانی که برای بازسازی استخوان جمجمه پس از جراحی‌های مغز در نظر گرفته می‌شود بین یک ماه تا یک سال است. بهترین زمان جراحی ترمیمی بین سه تا شش ماه بعد از جراحی مغز است جراحی کرانیوپلاستی که قبل از سه ماه انجام گیرد جراحی زود هنگام نامیده می‌شود و اگر این جراحی پس از شش ماه باشد به آن جراحی تاخیری می‌گویند. انجام CPL زودهنگام و تاخیری خطر ابتلا به عفونت بالا است. 

از طرف دیگر ماده‌ای که برای بازسازی استفاده می‌شود هم در ایجاد عفونت بعد از کرانیوپلاستی نقش دارد. انتخاب ماده‌ای که احتمال ابتلا به عفونت آن کمتر باشد بهتر است. به عنوان مثال استفاده از استخوان اتولوگ در CPL خطر کمتری در زمینه عفونت‌ها دارد.

البته که وضعیت سلامت بیماران، مدت زمان جراحی، تعداد نقاط صدمه دیده سر، آنتی‌بیوتیک مصرفی قبل و بعد از جراحی و مدت زمان بستری شدن بیماران در بیمارستان هم روی میزان عفونت بعد از جراحی CPL تاثیر دارد.

تحلیل استخوان

تحلیل استخوان یکی از مهم‌ترین عوارض کرانیوپلاستی به خصوص در کودکان است. رشد حجمی ساختارهای داخل جمجمه‌ای که برای 80٪ در طول دو سال اول زندگی اتفاق می‌افتد در این شرایط بین دو قطعه استخوان اصلی و پیوندی به علت رشد مغز فاصله می‌افتد. البته این مسئله در صورت استفاده از موادی مثل رزین اکریلیک، سرامیک و مواد هیدروکسی آپاتیت قابل حل است. 

هماتوم

خونریزی در زیر یا روی پروتز یکی از ریسک‌های کرانیوپلاستی است. وقتی کرانیوپلاستی انجام می‌شود بین مغز و جمجمه فاصله‌ای باقی می‌ماند که ممکن است به راحتی بر اثر هماتوم بعد از جراحی پر شود. این مسئله ربطی به نوع ماده پروتز ندارد و ممکن است در اثر جراحی در بافت‌های نرم (عضلات، لایه‌های زیرپوستی) بدون هموستاز دقیق، فشرده سازی دورال توسط پروتز، خونریزی از لبه‌های استخوان صدمه دیده جمجمه و خونریزی از شریان‌های پوست سر باشد. 

تشنج

تشنج هم یکی از ریسک‌های پس از بازسازی جمجمه است. البته این مورد چندان شایع نیست ولی در مواردی که کرانیوپلاستی در دو طرف جمجمه انجام می‌شود و یا بیمار سن بالایی دارد احتمال تشنج وجود دارد. تشنج ممکن است بلافاصله بعد از جراحی یا در عرض 24 ساعت پس از جراحی ظاهر شود. در مواردی هم تا هفت روز بعد اتفاق می‌افتد. برای کاهش خطر تشنج لازم است هنگام کرانیوپلاستی ماده دورا زیاد دست‌کاری نشود و مغز فشرده نگردد. 

جمع شدن CSF

این مشکل ممکن است در کرانیوپلاستی بیماران که آسیب مغزی در بافت مننژ دارند یا در بیمارانی که چندین عمل جراحی انجام داده‌اند اتفاق بیفتد. ولی مشکل خاصی به وجود نمی‌آورد و تنها با نصب تخلیه کننده CSF برطرف می‌شود. البته وجود CSF زیرپوستی خطرات عفونت را افزایش می‌دهد. 

نتایج ضعیف زیباسازی

پس از کرانیوپلاستی جمجمه تغییر شکل یافته ممکن است نتایج مدنظر زیبایی حاصل نشود. البته این مسئله به ندرت اتفاق می‌افتد ولی باز هم جزئی از ریسک‌های جراحی کرانیوپلاستی محسوب می‌شود. به عنوان مثال موها و بافت‌های نرم سر ناحیه بازسازی شده را کامل نپوشاند. این مشکل ممکن است بر اثر مدل‌سازی نامنظم رزین اکریلیک و پروتز با شکل نامناسب به وجود آید. 

با وجود خطرات کرانیوپلاستی، انجام آن درست است؟

CPL نوعی جراحی است که عوارض و ریسک بسیار بالایی دارد. این خطرات ممکن است به دلیل زمان انجام جراحی، مواد پروتز نامناسب، ناهنجاری‌های هم‌زمان CSF یا بیماری‌های سیستمیک باشد.

با وجود این ریسک‌ها CPL توسط بسیاری از پزشکان یک عمل جراحی آسان و معمول در نظر گرفته می‌شود و گاهی اوقات توسط جراحانی انجام می‌شود که مهارت کافی در بازسازی جمجمه ندارند. بی‌تجربه و مهارت بودن جراح در کرانیوپلاستی ریسک عوارض را افزایش دهد و احتمالاً نتیجه زیبایی مدنظر را نخواهد داشت. به خصوص اگر جراحی با موادی مانند رزین اکریلیک یا استخوان اتولوگ انجام شود.

در واقع، بازسازی جمجمه یک نوع عمل جراحی ظریف است که باید با روش‌های دقیق و ظریف جراحی انجام شود. این جراحی تنها با ارزیابی دقیق سلامت عمومی بیمار و شرایط عصبی پوست و جمجمه سر قابل انجام است. در واقع با ارزیابی میزان ریسک عدم موفقیت و با کمک تجربه جراح می‌توان ریسک کرانیوپلاستی را کاهش داد.