نگاهی گذرا به تاریخچه ارتوپدی

استخوان بخشی زنده و عملکردی در بدن است. استخوان شکسته یا دفرمه قابلیت رشد و ترمیم دارد بنابراین می‌توان استخوانی که به طور مادرزادی یا بر اثر حوادث تغییر شکل داده است با روش‌های جراحی، آتل‌بندی و روش‌های درمانی دیگر به حالت طبیعی خود برگرداند. تمام این روش‌ها که منجر به اصلاح اسکلت بدن می‌شود را ارتوپدی می‌گویند.

ارتوپدی علمی قدیمی است و قدمت آن به دوران نوسنگی بر می‌گردد. با هم در تاریخچه علم ارتوپدی قدم بزنیم.

ارتوپدی و مفهوم آن

اصطلاح مدرن ارتوپدی (orthopaedic) از کلمه قدیمی ارتوپدیا (orthopedia) سرچشمه می‌گیرد. ارتوپدیا ترکیب دو کلمه یونانی orthos به معنای صاف و بدون خمیدگی و paidios به معنای کودک است. یک پزشک فرانسوی به نام نیکلاس آندره (Nicholas Andre) در سال 1741 کتابی در زمینه پیشگیری و اصلاح ناهنجاری‌های اسکلتی در کودکان منتشر کرد. او کلمه ارتوپدیا را به عنوان نام کتاب خود انتخاب کرد که این کلمه از آن به بعد در زمینه درمان همه نوع مشکلات درمانی استخوانی رایج شد. جالب اینجاست که در کتاب آندره تصویری از یک درخت جوان کج نشان داده شده که به چوبی صاف و محکم متصل شده است. این تصویر به نماد جهانی جراحی ارتوپدی تبدیل شد.

با این که به نظر می‌رسد که ارتوپدی علمی نسبتاً جدید باشد، اما برخی شواهد نشان می‌دهد که ارتوپدی یک هنر باستانی است. می‌توان تاریخچه ارتوپدی را به سه دوره دسته‌بندی کرد. 

ارتوپدی دوران باستانی

شواهد بسیار کمی وجود دارد ولی همین شواهد نشان دهنده این هستند که قدمت ارتوپدی به انسان‌های اولیه بر می‌گردد و آسیب شناسی ارتوپدی امروزی، مانند شکستگی و قطع عضو، در دوران بدوی وجود داشته است. آثاری از استفاده از آتل برای درمان شکستگی هم در باقی مانده‌های آن عصر دیده شده است.

تمدن‌های بعدی نیز روش‌های خلاقانه‌ای برای مدیریت آسیب‌های ارتوپدی داشتند. به عنوان مثال سرخپوستان Shoshone که در حدود 700-2000 سال قبل از میلاد مسیح زندگی می‌کردند؛ از آتل‌هایی که با پوست خام خیس خورده درست می‌شد، استفاده می‌کردند. برخی از قبایل استرالیای جنوبی از خشت خشک شده مانند گچ استفاده می‌کردند.

اجسام مومیایی شده، نقاشی‌های دیواری و هیروگلیف‌ها هم برخی از تجهیزات ارتوپدی را که مردم مصر باستان استفاده می‌کردند، به تصویر می‌کشند. مصریان باستان شیوه‌های نوین‌تری برای آتل بستن داشتند. آثاری از شیوه‌های آتل بستن آنها در سال 1903 کشف شد. آنها نمونه‌هایی بودند که نحوه آتل‌بندی استخوان ران و بازو مربوط به 300 سال قبل از میلاد مسیح را نشان می‌دادند. نمونه‌های دیگری از آتل‌های ساخته شده از بامبو و نی پر از پارچه در مومیایی‌ها نیز یافت شده است. یا آثاری که نشان می‌داد مصریان از عصا برای سهولت حرکت استفاده می‌کردند.

پاپیروس جراحی «ادوین اسمیت» یک متن پزشکی مصر باستان است. این پاپیروس که در مقبره‌ای پیدا شده است و حدود پنج متر طول دارد و تصور می‌شود که حداقل به 1600 سال قبل از میلاد باز می‌گردد. این پاپیروس 48 مورد آسیب، شکستگی، زخم، دررفتگی و تومور را توصیف می‌کند. از جمله روش‌های درمانی اشاره شده در این پاپیروس می‌توان به بستن زخم‌ها با بخیه، بانداژ، آتل، ضماد، جلوگیری و بهبود عفونت با عسل و توقف خونریزی با گوشت خام اشاره کرد.

یونانیان هم دانش زیادی در زمینه شکستگی‌ها و در رفتگی‌ها داشتند کتاب‌های زیادی در این زمینه نوشتند. دانش آنها در زمینه ارتوپدی وسعت زیادی داشت. اسکولیوز (scoliosis) توسط یونانیان قدیم به عنوان یک بیماری شناخته شد و تلاش زیادی برای درمان آن انجام داند اما اغلب ناموفق بود.

مدرسه ایتالیایی سالرنو در قرن دوازدهم باندهایی را که با مخلوط آرد و تخم مرغ سفت شده‌اند به عنوان گچ برای ثابت نگه داشتن استخوان‌ها استفاده می‌کردند.

اروپاییان قرون وسطی، که از گچ ساخته شده از سفیده تخم مرغ، آرد و چربی حیوانات استفاده می‌کردند.

در طول جنگ‌های قرون وسطی، جراحان صحرایی از لباس‌های آغشته به خون اسب برای ایجاد آتل‌های اولیه در اندام‌های زخمی استفاده می‌کردند. وقتی لباس خشک و سفت می‌شد از اندام شکسته یا آسیب دیده پشتیبانی می‌کرد.

رشد ارتوپدی از قرن هجدهم تا بیستم

 وقتی ارتوپدی به عنوان شاخه تخصصی شروع به کار کرد، بیشتر روی مراقبت از کودکان معلول با ناهنجاری ستون فقرات و اندام‌های دیگر متمرکز شد. موسسه ارتوپدی در اورب (Orbe) سوئیس در سال 1780 تاسیس شد که ناهنجاری‌های اسکلتی کودکان معلول را درمان می‌کرد.

برای مدت‌های طولانی ارتوپدی تنها یک تخصص فیزیکی بود. پزشکان برای تغییر شکل استخوان‌ها و ترمیم مفاصل از روش‌هایی فیزیکی برای صاف کردن استخوان و جا انداختن آنها استفاده می‌کردند و سپس استخوان را تا زمان درمان با گچ و بریس ثابت نگه می‌داشتند. شکستگی لگن، از جمله آسیب‌هایی بود که معمولا قابل درمان نبود و پزشکان از درمان آن چشم پوشی می‌کردند. تنها از بیمار خواسته می‌شد تا با استراحت، فرصت ترمیم استخوان لگن را بدهد. اما به دلیل درست تنظیم نشدن جای استخوان لگن، معمولا برای بیمار مشکلاتی در راه رفتن، خم شدن و گاهی معلولیت ایجاد می‌شد.

در قرن نوزدهم با شیوع فلج اطفال هزاران کودک به این بیماری مبتلا شدند که بسیاری از آنها نیاز به مراقبت‌های خاص پزشکی داشتند.

در دهه 1930 میخ‌های مخصوصی اختراع شد تا قطعات استخوان شکسته و آسیب دیده را در کنار هم نگه دارد تا آنها بهتر و منظم‌تر ترمیم شود. چند سال بعد دستگاه‌های فلزی برای جایگزینی سر استخوان ران اختراع شد که بخشی از مفصل ران را تشکیل می‌دهند و این بخش اغلب پس از شکستگی بهبود نمی‌یافت. بعدها مفصل ران به طور کامل ساخته شد که جایگزینی مفصل از بین رفته بیماران می‌شد.

این پیشرفت‌ها تا سال‌ها ادامه پیدا کرد تا امروزه جدیدترین متدها برای ارتوپدی استفاده شود. در حال حاضر، متخصص ارتوپدی همچنان از روش‌های فیزیکی برای ترازبندی شکستگی‌ها و ترمیم مفاصل و از آتل و گچ برای ثابت نگه داشتن استخوان آسیب دیده استفاده می‌کنند. ولی روش‌هایی کمکی مثل استفاده از اشعه ایکس برای تشخیص دقیق محل آسیب دیده و بررسی مراحل بهبود استخوان نیز کاربرد دارند.

در حقیقت قرن بیستم را می‌توان به عنوان یک نقطه عطف بزرگ برای ارتوپدی دانست. نیاز به توانبخشی سربازان آسیب دیده در جنگ، کشف اشعه ایکس و در دهه‌های بعدی تولید پنی سیلین و سایر آنتی بیوتیک‌ها و همچنین فن آوری‌های جایگزینی مفصل و ابزارهای تشخیصی همه به طور ویژه به توسعه ارتوپدی کمک کرد.

پیشرفت‌های دوران مدرن

امروزه تخمین زده شده است که حداکثر 80 درصد از روش‌های درمانی ارتوپدی، سرپایی هستند بهبودی کوتاه مدت باعث شده است که بیماران زودتر به زندگی طبیعی خود برگردند و عملکرد ارتوپدی بالاتری باشد.

بیماران ارتوپدی از پیشرفت‌های فنی مانند تعویض مفصل و آرتروسکوپ که به ارتوپد اجازه می‌دهد داخل مفصل را ببینند، بهره‌مند شده‌اند. این روش درمانی ممکن است همراه با آزمایش‌های تشخیصی مانند آزمایش خون، اشعه ایکس یا آزمایش‌های دیگر انجام شود. درمان نیاز به مشاوره پزشکی، دارو، استفاده از آتل، فیزیوتراپی، تغییر رژیم غذایی و در شرایط خیلی ضروری جراحی دارد.

در بسیاری از موارد اگر نیاز به جراحی ارتوپدی باشد؛ دیگر نیازی به جراحی با برش باز نیست. آرتروسکوپ‌های انعطاف پذیر را می‌توان به مفاصلی مانند زانو وارد کرد و از این طریق ماهیت آسیب استخوان و مفصل را شناسایی و درمان کرد. آرتروسکوپ‌ها برای همه نوع مفصل قابل استفاده هستند. حتی کوچکترین مفصل فک. در جراحی آرتروسکوپی، جراح، آرتروسکوپ را که قطر بسیار کمی دارد را از طریق برش کوچکی وارد مفصل می‌کند. آرتروسکوپ فیبر نوری را حمل می‌کند و دوربین فیلمبرداری به آن متصل است که تصاویر را روی صفحه مانیتور به نمایش می‌گذارد. جراح از طریق برشی دیگر ابزارهای جراحی را وارد می‌کند و ترمیم مفاصل را انجام می‌دهد.

یکی از مهمترین پیشرفت‌های تصویربرداری طی سه دهه گذشته، افزایش وضوح تصویربرداری با اولتراسوند است که تشخیص ناهنجاری‌های را آسان‌تر کرده است. توسعه اشعه ایکس دیجیتال نیز عاملی بوده است که امکان بهبود کارایی تصویربرداری و همچنین کاهش کاربرد فیلم‌های اشعه ایکس را فراهم کرده است. از مزایای بارز این سیستم فضای ذخیره سازی کمتر و تصاویر با کیفیت بالاتر است.

مدل‌های سه بعدی از CT و MRI به جراحان و تولیدکنندگان ارتوپدی این امکان را می‌دهد تا ایمپلنت‌هایی برای بیماران فراهم کنند که مختص فیزیولوژی خاص خودشان باشد.

توسعه تجاری ارتوپدی

از آنجایی که جمعیت سالخورده دنیا رو به افزایش است نیاز به تجهیزات ارتوپدی هم افزایش پیدا کرده است. بازار دستگاه‌های ارتوپدی هم گرایش بیشتری به کالاهای فیزیکی دارد. به عنوان مثال تمرکز بازار پزشکی روی ایمپلنت‌ها، ابزار دقیق و سیستم‌های هوشمند است. این مورد نتیجه تأثیر ترکیبی فشار مداوم قیمت گذاری و تقاضای رو به افزایش بازار است. ولی لازم است تا با روش‌هایی هزینه‌های تولید این تجهیزات را کاهش داد. به همین دلیل شرکت‌های تولیدی محصولات پزشکی ارتوپدی باید به فکر راه‌هایی برای کاهش هزینه‌ها چه در زمینه تولید و چه در زمینه توزیع در کل دنیا باشند.

تولیدکنندگانی که بتوانند دستگاهی با چند کاربرد، البته ساده و کاربر پسند تولید کنند و میزان هزینه‌ها خود و خریدار را کاهش می‌دهند و در بازار رقابت موفق خواهند بود. در این حالت به طور قطع کیفیت کاری این تولیدات و تولید کنندگان هم بیشتر خواهد شد.

هر چند که شرکت‌های معروف زیادی در زمینه ارتوپدی و محصولات آن فعالیت می‌کنند. برخی از آنها بسیار شناخته شده هستند و برخی کمتر. شرکت منیب یکی از شرکت‌هایی است که محصولات تولید کننده‌های با کیفیت عالی را در بازه‌های قیمتی متفاوت معرفی و توزیع می‌کند. برای مشاهده محصولات ارتوپدی شرکت منیب می‌توانید لیست محصولات را مشاهده کنید.