آیا مواد ضد عفونی منقضی می‌شوند؟

با شروع فصل سرما و البته با وجود پاندمیک کرونا، مصرف مواد ضدعفونی کننده هر روز بیشتر از دیروز می‌شود. در دوره شروع کووید 19 همه کشور‌ها با کمبود ضدعفونی کننده‌ها و محافظت کننده‌هایی مانند ماسک و شیلد و ... روبه رو شدند. در همان روزها بود که مردم به فروشگاه‌ها سرازیر شدند و سبدهای خریدشان را پر از ضدعفونی کننده‌های دست و سطوح و مانند آنها کردند که بعید است هنوز هم بسیاری از آنها را استفاده کرده باشند. اما این مواد ضدعفونی کننده منقضی نمی‌شوند؟ هنوز قابل استفاده هستند؟ استفاده از آنها بعد از این همه مدت خطرناک نیست؟ 

آیا ضد عفونی کننده‌ها به خصوص ضدعفونی کننده‌های دست تاریخ انقضا دارند؟

ضدعفونی کننده‌های دست دو نوع هستند. یک نوع آنها بر پایه الکل و دیگری بر پایه مواد غیرالکلی است. این روزها بیشتر از ضدعفونی کننده‌های دست الکلی با درصد الکل بالاتر از 60 درصد استفاده می‌شود. همان طور که می‌دانید الکل ماده‌ای فرار است و در معرض هوا به سرعت تبخیر می‌شود. هر چند که این مواد ضدعفونی کننده الکلی را در ظروف مخصوص ریخته و به بازار عرضه می‌کنند ولی باز هم نمی‌توان گفت که این ظروف کاملا عایق هستند. پس همیشه امکان تبخیر الکل حتی به میزان کم وجود دارد. با کاهش میزان الکل موجود در محلول، اثرگذاری آن کاهش می‌یابد.

معمولا سازنده‌ها معیار زمانی برای این اثر گذاری مشخص می‌کنند. به عنوان مثال بررسی می‌کنند که چه زمانی میزان ماده موثره محلول ضدعفونی کننده به زیر 90 درصد می‌رسد و سپس این زمان را به عنوان تاریخ انقضا مطرح می‌شود. 

رابرت ویلیامز که یک پزشک خانواده و متخصص اطفال در لاکیود کلرادو است می‌گوید: هر زمان که ماده موثره‌ای که در محلول‌های ضدعفونی کننده دست وجود دارد به کمتر از 95 درصد میزان اعلام شده روی بطری آن برسد، تاریخ انقضاء آن هم فرا رسیده است. 

چطور تاریخ انقضا محلول ضدعفونی کننده مشخص می‌شود؟

طبق قوانین FDA همه مواد ضد عفونی کننده باید اطلاعات مربوط به تاریخ تولید، انقضا و فرمولاسیون تشکیل دهنده آن را روی بطری یا ظرف خود داشته باشند و حتی گاهی لازم است تا تغییراتی که در روی فرمولاسیون مواد ضدعفونی کننده در طول زمان رخ می‌دهد را ذکر کنند. 

به عنوان مثال مواد ضد عفونی کننده دست الکلی منقضی می‌شوند و طول عمر آنها معمولا سه سال است. تاریخ انقضا این مواد باید روی برچسب ظرف ماده ضدعفونی کننده یا در کف آن درج شده باشد. اگر به هر دلیلی این تاریخ را روی ظرف پیدا نکردید باید این طور در نظر بگیرید که تاریخ آن سه سال بعد از زمان خرید ماده ضدعفونی کننده است. 

عمر مفید مواد ضدعفونی کننده چقدر است؟ 

• بیشتر مواد ضد عفونی کننده که بر پایه سفید کننده هستند ماندگاری در حدود یک سال دارند. البته با این فرض که در دمای حدود 21 درجه سانتی گراد نگهداری شوند. معمولا سردتر و یا گرم‌تر بودن محیط نگهداری در عمر آن تاثیر خواهد داشت. اما همین مواد سفید کننده در صورتی که در آنها باز شود باید طی شش ماه استفاده شوند در غیر این صورت اثر گذاری خودشان را از دست می‌دهند.
• پراکسید هیدروژن تا زمانی که پلمپ باشد تا یک سال دوام دارد ولی در صورت باز شدن در ظرف آن، بعد از 60 روز نا کارآمد می‌شود.
• عمر شیشه پاک کن‌ها و پاک کننده‌های همه کاره حدود دو سال است.
• ماندگاری پاک کننده‌های دارای مواد ضد باکتری حدود یک سال است.
• مایع‌های لباس شویی در صورتی که پلمپ باشند بعد از نه ماه شروع به خراب شدن می‌کنند و در صورتی که در آنها باز شود، نهایت مدت ماندگاری آن فقط شش ماه است.
• عمر ماندگاری اسپری‌های خوشبو کننده هوا دو سال است.
• مواد براق کننده و ضدعفونی کننده کف باید ظرف شش ماه استفاده شوند. البته در صورتی که در آنها باز نشود تا دو سال هم دوام می‌آورند.

به طور کلی می‌توان گفت بیشتر محلول‌های پاک کننده و ضدعفونی کننده نهایت تا دو سال قابل استفاده هستند. بعد از گذشت این دو سال مسائل مربوط به پایداری مواد شیمیایی در آنها ایجاد می‌شود و مواد تخریب و تجزیه خواهند شد و تاثیر منفی دارند.

چرا محصولات ضدعفونی انقضا دارند؟

مواد ضد عفونی کننده‌ها با گذشت زمان قدرت خود را از دست می‌دهند و یا تخریب می‌شوند. این روند به تدریج اتفاق می‌افتند و معمولا نشانه خاصی ندارد. یعنی به گونه‌ای نیست که بتوان از طریق تغییر بو یا رنگ متوجه خراب بودن محصول شد. طوری که حتی ممکن است محصول همان شکل و رنگ خودش را داشته باشد ولی دیگر اثر گذاری لازم را نداشته باشد. 

نحوه ذخیره مواد ضد عفونی کننده نقش مهمی در ماندگاری آنها دارد. اگر به فرض مثال در بطری مایع ضدعفونی الکلی به طور مرتب باز باشد، الکل آن تبخیر می‌شود و آن محلول دیگر اثر گذار نخواهد بود. 

اگر ماده ضدعفونی کننده منقضی شد می‌توان از آن استفاده کرد؟

تولید کننده‌های مواد ضدعفونی کننده باید تمام پروتکل‌های مربوط به قدرت، کیفیت و خلوص محصول را روی آن درج کنند. علاوه بر این باید اطلاعات مربوط به تغییر این مواد بعد از گذشت تاریخ مصرف هم نوشته شود. تولید کننده نمی‌تواند هیچ تضمینی دهد که قدرت یک ماده ضدعفونی کننده بعد از تاریخ انقضا، مانند قبل آن است. 

ضد عفونی کننده دست اگرچه پس از تاریخ انقضا قدرت کمتری دارد، اما همچنان برخی از میکروب‌ها را از بین می‌برد. دکتر ویلیامز می‌گوید: استفاده از آن حتی بعد از تاریخ انقضا کاملاً ایمن است اما به اندازه اولیه در از بین بردن میکروب‌ها موثر نخواهد بود. (5)

مصرف مواد ضدعفونی کننده دست بعد از تاریخ انقضا خطرناک نیست

یک ماده ضدعفونی کننده که منقضی شده باشد لزوماً خطری مستقیم برای سلامتی ندارد. ولی اثرگذاری ابتدایی خود را دارد. به همین دلیل ممکن است بسیاری از میکروب‌های روی دست را از بین نبرد. پس در صورتی که شرایط برای شستن دست‌ها با آب و صابون ندارید و لازم است تا از محلول ضدعفونی کننده دست استفاده کنید، حتما یک ضدعفونی کننده جدید جایگزین انواع قدیمی کنید 

البته ضدعفونی کننده که تاریخ مصرف آن گذشته است ممکن است هنوز هم تا حدی اثربخشی داشته باشد، زیرا هنوز حاوی الکل، به عنوان ماده فعال است. حتی اگر غلظت این الکل به زیر درصد اصلی خود رسیده باشد، استفاده از این محصول اگرچه از کارایی کمتری برخوردار است یا شاید بی اثر باشد اما خطرناک نیست. 

آیا ضدعفونی کننده‌های نانو سیلور هم منقضی می‌شوند؟

بخش دیگری از مواد ضدعفونی کننده انواع غیر الکلی هستند. مواد ضدعفونی کننده به خصوص در محیط‌های بیمارستانی که نیاز به مصرف مصرف زیاد ماده ضدعفونی کننده دارند مناسب است. چون در این شرایط بوی شدید الکل سبب واکنش‌های آلرژیک می‌شود. ولی از از آنجایی که فعالیت ضد باکتریایی نانوذرات نقره (AgNP) کاملاً اثبات شده است. می‌توانند جایگزین بسیار خوبی برای ضدعفونی کننده‌های الکلی باشند. 

یکی از بهترین ویژگی‌های این ضدعفونی کننده این است که به دلیل عدم داشتن الکل، اثر گذاری آن در طور زمان کاهش نمی‌یابد و در واقع می‌توان گفت منقضی نخواهند شد و همیشه مقدار ثابت ماده موثره خود را دارد.

مواد ضدعفونی کننده نانو نقره در انواع مختلف برای سطوح، مصارف پزشکی و دست وجود دارند و اگر دوست دارید در مورد آنها اطلاعات بیشتری داشته باشید به صفحه محصولات منیب  سر بزنید.